Nhìn lại hành trình nửa thế kỷ văn học Bình Định từ sau năm 1975 đến nay, dễ thấy đây là một không gian sáng tạo đầy sắc màu, giàu nội lực và luôn vận động.

1.

Theo nhà thơ Mai Thìn, Chủ tịch Hội VHNT Bình Định, sau ngày đất nước thống nhất, các văn nghệ sĩ từ hai miền quy tụ về, lập nên Hội VHNT Nghĩa Bình - tiền thân của Hội VHNT Bình Định ngày nay. Nhiều cây bút tiêu biểu từ chiến trường, từ miền Bắc, miền Nam hội tụ lại, làm nên diện mạo văn học tỉnh nhà, như nhà văn: Cao Duy Thảo, Bùi Thị Chiến, Thu Hoài, Nguyễn Thanh Hiện, Mang Viên Long, Lê Hữu Thuấn, Nguyễn Thanh Mừng, Trần Thị Huyền Trang... cùng các nhà thơ Yến Lan, Thanh Thảo, Lệ Thu, Đinh Xăng Hiền, Vương Linh, Lê Văn Ngăn, Từ Quốc Hoài, Ngô Thế Oanh, Nguyễn Văn Chương, Hà Giao, Khổng Vĩnh Nguyên... Ngoài những tham luận, ý kiến nhìn nhận toàn diện về văn học Bình Định, trong khuôn khổ Hội thảo còn trưng bày các tác phẩm văn học Bình Định từ 1975 đến nay như một ghi nhận sâu sắc.

Nói về mảng thơ thời gian đầu sau năm 1975, PGS. TS Hồ Thế Hà nhận định: Giai đoạn đầu sau 1975, thơ Bình Định thể hiện rõ cảm xúc trước hiện thực mới, với các chủ đề ngợi ca đất nước, đời sống hậu chiến, ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình. Những thi phẩm giàu cảm xúc, mới mẻ về bút pháp, tạo nên thắng lợi bước đầu đáng ghi nhận. Chính đội ngũ và chất lượng thơ đã nói lên một thực tế: Bình Định là một vùng đất - một vùng thơ có bản sắc luôn vận động và phát triển từ quá khứ đến hiện đại trong cùng một dòng chảy thống nhất. Hiện nay, Bình Định có 8 nhà thơ là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, gần 60 tác giả thơ trong Hội VHNT tỉnh, cho thấy một lực lượng sáng tác đông đảo, nhiều thế hệ tiếp nối.

Về văn xuôi, TS Châu Minh Hùng (Trường ĐH Quy Nhơn) đánh giá: So với thơ, “văn xuôi Bình Định lấp lánh trong lặng lẽ”, nổi bật ở thể loại truyện ngắn và phê bình văn học. Theo ông, dù vẫn có những truyện ngắn mờ nhạt, nhưng chính cái nền đó đã nâng bước các tác giả như Nguyễn Mỹ Mữ, Lê Hoài Lương, Triều La Vỹ, Duyên An... Đọc lại Nguyễn Văn Chương, Mang Viên Long, Trần Quang Lộc… hay thế hệ sau như Nguyễn Thu An, Trần Thị Hân, Nguyễn Nữ Thùy Linh, Nguyễn Thị Mỹ Tiên, Nguyễn Anh Nhật… đều nhận ra chất văn lặng mà sâu, đậm tình người quê xứ, không kém phần tinh tế về nghệ thuật. “Theo tôi, chất lượng nghệ thuật của những truyện ngắn đã công bố không thua cái lãng mạn lẫn hiện thực của thời tiền chiến, từ kỹ thuật kết cấu đến văn phong”, TS Hùng nhấn mạnh.

Chi hội Nhà văn Việt Nam tỉnh Bình Định tổ chức hội nghị tổng kết năm 2024. Ảnh: ĐỨC LINH

2.

Nhìn lại văn học Bình Định 50 năm, thế hệ trẻ đã có những tiếp nối đáng hy vọng. Đã có một thế hệ trẻ được người yêu văn chương rộng khắp biết tên như: Vân Phi, Trương Công Tưởng, Trần Quốc Toàn, My Tiên, Nguyễn Đặng Thùy Trang, Lê Văn Đồng, Phạm Quyên Chi, Nguyễn Thị Tuyết Mai, Thụy Hân, Nguyễn Anh Nhật, Trần Văn Thiên… Họ đã đoạt nhiều giải thưởng các cuộc thi văn chương trên các báo, tạp chí uy tín, giải Liên hiệp Các hội VHNT hàng năm… Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần thứ X mới đây ở Đà Nẵng, cây bút trong độ tuổi của tỉnh được mời đến 5 đại biểu; trừ Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Định có sự góp mặt hàng đông nhất so với các tỉnh thành.

Nhà văn Lê Hoài Lương, Chi hội trưởng Chi hội Văn học, chia sẻ: “Hai năm qua, Bình Định thật vui khi hai nhà thơ Trương Công Tương, Vân Phi được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam. Dù các thế hệ nối tiếp của truyền thống văn chương Bình Định chưa hề đứt mạch, nhưng giai đoạn 1995 - 2025 thực sự bừng rộ: Đã có một thế hệ mới, một làn sóng mới của văn chương Bình Định rất đáng kỳ vọng!”.

Văn học Bình Định có những khẳng định, phát triển nhờ sự nỗ lực tự thân của người cầm bút, cùng những khuyến khích, hỗ trợ sáng tạo, các trại viết... do Hội VHNT thực hiện. Các thể loại văn học phát triển đồng bộ và có những thành tựu đáng khích lệ. Nhà thơ Lệ Thu, Nguyên Chủ tịch Hội VHNT Bình Định, xúc động: “Trải qua 50 năm với biết bao kỷ niệm buồn vui... các văn nghệ sĩ quây quần bên nhau trên một con thuyền luôn hướng về phía trước dù có lúc chòng chành, nhưng nhìn lại, tự nhiên thấy bao nhiêu ấm áp yêu thương. Nhất là giờ đây, sau Đại hội lần thứ VI, nhiệm kỳ (2022 - 2025) với một ban lãnh đạo trẻ năng động và thừa kế được những kinh nghiệm lớp trước, cùng một đội ngũ văn nghệ sĩ trẻ tài năng, chúng ta có thể hy vọng “con thuyền” ấy sẽ tiếp tục vững vàng ra khơi”.