Theo Chi cục Thủy sản (Sở Nông nghiệp và Môi trường), từ tháng 10.2023 đến đầu năm 2025, các lực lượng chức năng của tỉnh đã kiểm tra, kiểm soát, phát hiện và xử phạt 72 trường hợp liên quan đến thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS) với hơn 3,7 tỷ đồng. Trong đó, 34 trường hợp mất kết nối trên 10 ngày và 38 trường hợp mất kết nối trên 6 giờ.

Chuyển biến tích cực

Ông Nguyễn Duy Phước, Phó Giám đốc Viettel Bình Định cho biết, đơn vị đang cung cấp gần 1.000 thiết bị VMS với giá khoảng 30 triệu đồng/thiết bị (bao gồm tiền thuê bao trong 12 tháng). So với năm ngoái, từ đầu năm 2025 đến nay, số lượng tàu cá yêu cầu Viettel Bình Định xác nhận nguyên nhân mất tín hiệu thiết bị giám sát hành trình giảm gần 70%. Chuyển biến này là từ việc bà con ngư dân ý thức tốt hơn về việc giữ gìn, duy trì thiết bị và tuân thủ quy định pháp luật trong quá trình đánh bắt.

Lo lắng về chuyện bị mất tín hiệu thiết bị VMS, nhiều tàu cá trong tỉnh đã chọn giải pháp lắp 2 - 3 thiết bị VMS trên tàu. Sở hữu 5 chiếc tàu đánh bắt xa bờ, lắp đặt từ 2 - 3 thiết bị VMS/tàu, tốn khá nhiều chi phí cho việc này nhưng bà Võ Thị Nhi (phường Hoài Thanh, TX Hoài Nhơn) vẫn rất lo lắng vì chỉ cần bị mất tín hiệu trong 6 tiếng là đã bị phạt. “Tôi cho rằng, việc xử phạt mất tín hiệu thiết bị VMS cần được cân nhắc thêm ở nhiều nguyên nhân, đặc biệt khi tàu đánh bắt cách vị trí giáp ranh với nước bạn mấy trăm hải lý hoặc đang trên đường chạy vào bờ”, bà Nhi chia sẻ.

Là một trong những địa phương có nhiều tàu cá mất kết nối thiết bị VMS trong thời gian qua, huyện Phù Mỹ đang tích cực phối hợp với Chi cục Thủy sản cập nhật thông tin mất kết nối và thông báo các xã, đề nghị liên hệ ngay với chủ tàu, thuyền trưởng, mở lại thiết bị. UBND huyện chỉ đạo các đơn vị chức năng phối hợp với chính quyền địa phương làm việc với chủ tàu, thuyền trưởng để xác minh nguyên nhân mất kết nối ngay sau khi chủ tàu, thuyền trưởng về bờ. Trên cơ sở đó, đề xuất xử lý theo quy định và yêu cầu chủ tàu, thuyền trưởng ký cam kết không tái phạm.

Còn tại huyện Phù Cát, nhờ sát sao tình hình nên 28 tàu cá mất tín hiệu kết nối trên biển từ đầu năm đến nay đã được phát hiện kịp thời, chủ tàu đã mở lại và ký cam kết với huyện duy trì 24/24 giờ trong ngày.

Đa số tàu cá của Bình Định đã lắp đặt thiết bị VMS theo quy định. Ảnh: N.N 

Xem xét kỹ lưỡng, xác định rõ nguyên nhân

Theo các chủ tàu, một trong những nguyên nhân mất tín hiệu chính là do tín hiệu vệ tinh của nhà cung cấp có thời điểm bị chập chờn, đường truyền không ổn định. Một số thiết bị mắc lỗi kỹ thuật. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng phát hiện một số ngư dân cố tình can thiệp vào thiết bị, gây ra chuyện mất kết nối với ý định đi sang vùng biển nước ngoài đánh bắt trái phép. Tỉnh đang giao Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh làm việc với các công ty viễn thông xác định rõ nguyên nhân mất kết nối. Quá trình tìm kiếm nguyên nhân phải xem xét kỹ lưỡng nhiều yếu tố, tuyệt đối không để ngư dân lợi dụng lỗi kỹ thuật kết nối. Các công ty viễn thông cũng không tùy tiện xác nhận lỗi đường truyền nhằm ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật của ngư dân.

Tại cuộc họp với các Bộ, ngành Trung ương và trực tuyến với các tỉnh ven biển về sửa đổi, bổ sung một số Nghị định trong lĩnh vực thủy sản, sáng 25.3 tại Hà Nội, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà - Trưởng Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác IUU đã đề nghị làm rõ vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan đến tình trạng ngắt kết nối thiết bị VMS. Ông cho rằng, đang có 4 - 5 nhà cung cấp nhưng chưa có sự thống nhất về quy chuẩn kỹ thuật và hướng xử lý ngư dân vi phạm vẫn chủ yếu là xử phạt vi phạm hành chính.

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy, có nhiều yếu tố tác động đến câu chuyện “thiết bị VMS”. Thứ nhất, về thể chế thì đã có rồi. Thứ hai, về chuyện phát triển kỹ thuật thì rõ ràng chưa được giải quyết trọn vẹn, chưa đồng bộ, chưa có công cụ kiểm soát hiệu quả để xác định một cách chính xác và thuyết phục lỗi ngắt kết nối thiết bị do ngư dân cố tình hay do lỗi kỹ thuật…Thiết bị VMS chính là chìa khóa của câu chuyện chống khai thác IUU nên cần tập trung tìm ra giải pháp xử lý triệt để hành vi vi phạm. Quá trình tìm kiếm và triển khai giải pháp, đòi hỏi sự tích cực góp mặt từ đầu của các đơn vị cung cấp dịch vụ.