Tháng hành động quốc gia về dân số và Ngày Dân số Việt Nam (26.12) năm 2024 có chủ đề “Nâng cao chất lượng dân số để đất nước phồn vinh, gia đình hạnh phúc”. Phóng viên Báo Bình Định có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thị Tuyết Nhung, Phó Giám đốc Sở Y tế xung quanh vấn đề này.

* Năm 2024, công tác dân số bước sang năm thứ 5 thực hiện Chiến lược dân số Việt Nam đến năm 2030. Cùng với cả nước, Bình Định chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Vậy đâu là những thành tựu trong công tác dân số của tỉnh, thưa bà?

- Đến năm 2024, Bình Định tiếp tục duy trì mức sinh thay thế là 2 con. Với tổng tỷ suất sinh (TFR) giai đoạn 2020 - 2024 bình quân là 2,09 con, có thể khẳng định chúng ta đã đạt mục tiêu duy trì vững chắc mức sinh thay thế. Đây là thành công lớn mà công tác dân số giai đoạn vừa qua đã đạt được, có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với phát triển KT-XH của tỉnh.

Một thành công cũng rất đáng chú ý là giảm được sự chênh lệch mức sinh giữa các vùng, địa phương. Tỉnh đã kiểm soát có hiệu quả tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh, với mức 109 bé trai/100 bé gái. Tuổi thọ người dân được cải thiện rõ rệt, tăng lên 74,23 tuổi.

Bên cạnh đó, triển khai đồng bộ các chương trình nâng cao chất lượng dân số. Riêng năm nay, hoạt động chăm sóc sức khỏe người cao tuổi đã được triển khai cho 154.468 người, chiếm 57,6% số người cao tuổi toàn tỉnh. Tỷ lệ sàng lọc trước sinh đạt 36% trên số phụ nữ mang thai; tỷ lệ cặp nam, nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt khoảng 8%...

* Dù vậy, công tác dân số tại tỉnh ta đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, nhiều vấn đề phát sinh tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội, sự phát triển bền vững…

- Đúng vậy. Một thực tế là, dù duy trì mức sinh thay thế, song xu hướng giảm mức sinh thay thế cũng đã có dấu hiệu bắt đầu và sẽ trở thành vấn đề lớn nếu chúng ta không có giải pháp can thiệp từ bây giờ.

Nguyên nhân chủ yếu là tình trạng kết hôn muộn, không muốn sinh con, sinh ít, sinh thưa ngày càng nhiều. Bên cạnh đó, tốc độ đô thị hóa và phát triển kinh tế nhanh dẫn đến áp lực tìm kiếm việc làm, nhà ở, chi phí sinh hoạt, chi phí nuôi dạy và chăm sóc con cái ngày càng cao; học vấn, điều kiện sống được cải thiện, lối sống theo trào lưu và tâm lý thích hưởng thụ có tác động nhất định đến mức sinh thấp.

Bình Định cũng đang phải đối diện với tình trạng già hóa dân số, thậm chí “đi trước” bình quân cả nước. Tình trạng này sẽ gây ra nhiều hệ lụy thiếu hụt nguồn lao động bổ sung cho tương lai, làm suy giảm năng suất lao động và kìm hãm tăng trưởng kinh tế.

Xuyên suốt và rất quan trọng của công tác dân số là tiếp tục bám sát mục tiêu duy trì vững chắc mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.

- Trong ảnh: Tuyên truyền về sức khỏe trẻ em do cán bộ chuyên trách dân số thuộc TTYT TP Quy Nhơn thực hiện tại trường học năm 2024. Ảnh: M.H

* Vậy, những giải pháp nào giải quyết những thách thức này?

- Hiện tỉnh tiếp tục triển khai thực hiện Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030. Trong đó, thống nhất nhận thức trong lãnh đạo và chỉ đạo cuộc vận động thực hiện mỗi gia đình, cặp vợ chồng sinh đủ 2 con; tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện sinh ít con hơn ở những địa phương có mức sinh cao, duy trì kết quả ở những nơi đã đạt mức sinh thay thế, sinh đủ 2 con ở những nơi có mức sinh thấp. Chú trọng công tác thông tin, tuyên truyền lợi ích của việc sinh đủ 2 con; các yếu tố bất lợi của việc kết hôn, sinh con quá muộn; sinh ít con đối với phát triển KT-XH.

Thí điểm và từng bước mở rộng các biện pháp hỗ trợ các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con ở vùng mức sinh thấp.

* Chủ đề Ngày Dân số Việt Nam năm nay cũng là mục tiêu chung của Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030. Vậy, trọng tâm công tác dân số tỉnh ta tập trung tới đây là gì, thưa bà?

- Xuyên suốt và rất quan trọng là tiếp tục bám sát mục tiêu duy trì vững chắc mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, đưa tỷ số giới tính khi sinh giảm dần về mức cân bằng tự nhiên; tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng, thích ứng già hóa dân số; chú trọng giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số, góp phần vào sự phát triển KT-XH của tỉnh.

Tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả các quyết định của UBND tỉnh về Kế hoạch hành động giai đoạn 2020 - 2025 trong thực hiện Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030 và Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030. Tích cực nghiên cứu các giải pháp theo quy định của pháp luật để tham mưu cấp có thẩm quyền ban hành các chính sách phù hợp với tình hình thực tế.

Vấn đề quan trọng là tăng cường sự phối hợp của các sở, ban, ngành, đoàn thể, đơn vị, địa phương để tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả công tác dân số trong tình hình mới trên địa bàn tỉnh.

Đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ làm công tác dân số các cấp, ngành, đặc biệt là kiến thức, kỹ năng lồng ghép nội dung điều chỉnh mức sinh vào nhiệm vụ, hoạt động của các ngành, đơn vị; đào tạo, tập huấn những nội dung cơ bản theo hướng dẫn của Trung ương về điều chỉnh mức sinh cho cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp…

* Xin cảm ơn bà!

MAI HOÀNG (Thực hiện)