Tính đến ngày 26/9/2011, thực hiện thu ngân sách nhà nước phát sinh trên địa bàn 9 tháng đầu năm (chưa kể thu đóng góp, tạm ứng) là 2.301.263 triệu đồng, đạt 73,5% so với dự toán năm và tăng 15,6% so với cùng kỳ năm trước. Cụ thể: Các khoản thuế do Hải quan thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu thực hiện 366.849 triệu đồng, đạt 69,9% so với dự toán năm, chỉ bằng 92,8% so với cùng kỳ năm trước. Thu nội địa thực hiện 1.867.592 triệu đồng (chưa kể thu đóng góp và thu vay, tạm ứng ngân sách), đạt 77,9% so với dự toán năm và tăng 21,2% so cùng kỳ năm trước. Nếu loại trừ tiền sử dụng đất, thực hiện 1.587.575 triệu đồng, đạt 77,6% so dự toán năm và tăng 25,8% so cùng kỳ năm trước (trong đó ngân sách tỉnh đạt 77,8% kế hoạch, ngân sách huyện thành phố 77,2% kế hoạch). Nếu so sánh chỉ tiêu tăng thu ngân sách 7% (trừ nguồn thu tiền sử dụng đất, thu phạt ATGT) theo Chỉ thị số 01/CT-UBND ngày 28/2/2011 của UBND tỉnh về việc tập trung thực hiện Nghị quyết số 11/NQ-CP ngày 24/2/2011 của Chính phủ về những giải pháp chủ yếu tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vi mô, bảo đảm an sinh xã hội thì thu ngân sách nhà nước đạt 72,2% chỉ tiêu dự toán phấn đấu tăng thu. Nếu phân chia theo phân cấp ngân sách địa phương được hưởng theo dự toán đầu năm thì ngân sách tỉnh mới đạt 70% dự toán, ngân sách huyện thành phố (bao gồm ngân sách xã) đạt 92,6% dự toán.

        Nhìn chung, tiến độ thu ngân sách 9 tháng đầu năm vẫn đạt mức bình quân dự toán HĐND tỉnh giao, tuy nhiên đã có sự mất cân đối lớn giữa mức bình quân thu giữa cấp ngân sách tỉnh và ngân sách huyện, thành phố. Mặc dù, năm 2011 ngân sách tỉnh được hưởng lợi từ việc tăng thu ngân sách do quy định phân chia từ nguồn thu DNNN Trung ương (khoản miễn giảm và hoàn thuế phát sinh từ năm 2010 chuyển sang) và thu DNNNN địa phương (khoản phân chia thu thuế doanh nghiệp, GTGT, thuế tài nguyên từ hoạt động thủy điện Vĩnh Sơn-Sông Hinh điều chỉnh theo Nghị định 106/NĐ-CP ngày 28/10/2010 của Chính phủ) đã làm tỷ lệ tăng thu cao so với dự toán và cùng kỳ của 2 chỉ tiêu thu này; tuy nhiên khoản thu chiếm tỷ trọng lớn và ảnh hưởng đến cơ cấu nguồn thu ngân sách địa phương và ảnh hưởng khả năng chi cân đối ngân sách địa phương là thu ngoài quốc doanh đạt thấp (63,1%), trong đó thu ngoài quốc doanh ngân sách tỉnh được hưởng theo phân cấp mới chỉ đạt 57,4% dự toán năm. Nguyên nhân số thu từ khu vực này đạt thấp do ảnh hưởng bởi yếu tố lạm phát, giá nguyên liệu cao, các doanh nghiệp khó khăn về vốn vay ngân hàng để đẩy mạnh sản xuất kinh doanh, tuy nhiên nguyên nhân chủ yếu là do số hụt thu của Công ty cổ phần Bia Sài gòn Miền Trung. Đến 25/9/2011 thì sản lượng sản xuất và tiêu thụ của nhà máy bia Quy Nhơn thuộc Công ty cổ phần Bia Sài gòn Miền Trung sản xuất và tiêu thụ là 27,5 triệu lít, tương ứng khoản nộp thuế mới chỉ đạt 123,2 tỷ đồng. Công ty cổ phần Bia Sài gòn Miền Trung dự kiến sản lượng tiêu thụ 3 tháng cuối năm 2011 của nhà máy Bia Quy Nhơn  là 10 triệu lít thì khả năng làm hụt nguồn thu ngoài quốc doanh của ngân sách tỉnh năm 2011 gần 70 tỷ đồng. Ngoài ra, một chỉ tiêu chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nguồn thu ngân sách tỉnh là tiền sử dụng đất đạt thấp, hiện nay tiền sử dụng đất của ngân sách tỉnh mới chỉ đạt 30,3% (tương ứng 75,7 tỷ đồng). Theo dự kiến của Trung tâm phát triển quỹ đất đến cuối năm 2011 thu thêm 71,6 tỷ, như vậy  thu tiền sử dụng đất của ngân sách tỉnh năm 2011 chỉ đạt 147,3 tỷ đồng, hụt thu  so với dự toán (250 tỷ đồng) được HĐND tỉnh giao là 102,7 tỷ đồng nên ảnh hưởng đến việc thanh toán các khoản đã được bố trí trong dự toán (bố trí từ nguồn thu tiền sử dụng đất chi trả nợ các khoản nợ vay, tạm ứng của ngân sách là 146 tỷ đồng, bố trí cho Quỹ phát triển đất 50 tỷ đồng, thanh toán các công trình trọng điểm, dự án của tỉnh 54 tỷ đồng). Mặc dù các sở, ngành đã phối hợp Trung tâm phát triển quỹ đất triển khai nhiều biện pháp kiện toàn cơ chế nhằm đẩy mạnh nguồn thu này như điều chỉnh quy chế đấu giá quyền sử dụng đất cho phù hợp biến động thị trường nhưng với đặc điểm nguồn thu này lại bị ảnh hưởng từ tác động tâm lý từ thị trường bất động sản hiện nay và tiến độ đấu giá quyền sử dụng đất.

 Tổng chi ngân sách địa phương 9 tháng đầu năm 2011 là 3.017.156 triệu đồng, đạt 64,2% dự toán năm và tăng 35,4% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, chi ngân sách tỉnh 1.439.586 triệu đồng, đạt 50,6% dự toán năm và ngân sách huyện, thành phố (kể cả ngân sách xã, phường, thị trấn) 1.152.100 triệu đồng, đạt 84,7% dự toán năm. Chi đầu tư phát triển 9 tháng đầu năm là 582.187 triệu đồng, đạt 86,8% so với dự toán năm và tăng 157,4% cùng kỳ năm trước, nguyên nhân chủ yếu tăng vượt cao so với cùng kỳ là do ngân sách tỉnh đã thực hiện chi trả nợ nguồn vốn tạm ứng tồn ngân kho bạc. Chi thường xuyên 2.048.881 triệu đồng, đạt 72,4% so với dự toán năm và tăng 28,9% so cùng kỳ năm trước. Chi theo mục tiêu là 279.324 triệu đồng, đạt 38,2% so dự toán được giao và tăng 11% so cùng kỳ năm trước. Việc giải ngân cho các dự án, công trình thuộc chương trình mục tiêu và bổ sung mục tiêu từ ngân sách trung ương trong 9 tháng đầu năm 2011 vẫn còn chậm so với mức bình quân chung tuy đã được bảo đảm nguồn vốn đầy đủ. Ngoài yếu tố khách quan một số chương trình mục tiêu do Trung ương giao dự toán ngân sách năm 2011 chậm thì còn yếu tố chủ quan là việc triển khai công tác bồi thường, GPMB và tái định cư ở một số dự án chưa đồng bộ; việc tuyên truyền, giải thích chính sách bồi thường của tỉnh chưa được chú trọng đúng mức, chưa kịp thời giải quyết các vướng mắc, thời gian thực hiện còn kéo dài... làm ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các công trình. 

       Tuy phải thực hiện chủ trương thắt chặt và giảm chi tiêu NSNN để góp phần kiềm chế lạm phát, nhưng chi ngân sách địa phương trong 9 tháng đầu năm vẫn đáp ứng được nhu cầu cho đầu tư phát triển và kinh phí hoạt động của các cấp, các ngành, các đơn vị để thực hiện nhiệm vụ được giao của mình. Nhưng đúng trước khả năng hụt thu ngân sách tỉnh hơn 223 tỷ đồng (trong đó hụt thu tiền sử dụng đất gần 103 tỷ đồng, hụt thu ngoài quốc doanh hơn 120 tỷ đồng) làm ảnh hưởng đến việc điều hành dự toán chi ngân sách tỉnh đã được bố trí theo kế hoạch. Do đó, dự kiến trong 3 tháng cuối năm, Sở Tài chính sẽ tích cực tiếp tục tham mưu và đề xuất UBND tỉnh chỉ đạo bằng nhiều biện pháp tích trong công tác điều hành thu chi ngân sách 3 tháng cuối năm, để đảm bảo thắng lợi mục tiêu nhiệm vụ thu, chi ngân sách năm 2011 đã được HĐND tỉnh quyết nghị; thực hiện đồng bộ có hiệu quả Quyết định số 15/QĐ-UBND ngày 10/1/2011 của UBND tỉnh về những giải pháp chỉ đạo, điều hành kế hoạch thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và ngân sách nhà nước năm 2011; Chỉ thị số 01/CT-UBND ngày 28/2/2011 của UBND tỉnh về việc tập trung thực hiện Nghị quyết 11/NQ-CP ngày 24/2/2011 về những giải pháp chủ yếu để tập trung kiềm chế lạm phát. Cụ thể:

- Trong công tác điều hành, quản lý các khoản thu ngân sách: Đề nghị các sở ban, ngành thuộc tỉnh, UBND các huyện, thành phố tập trung chỉ đạo và tổ chức thực hiện các giải pháp phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh trên địa bàn; tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, nhằm tạo lập, duy trì và nuôi dưỡng nguồn thu. Cục Thuế, Cục Hải quan có giải pháp cụ thể và chỉ đạo quyết liệt nhằm tăng cường quản lý thu ngân sách nhà nước, chống thất thu, nợ đọng thuế, nhất là thất thu đối với các khoản thu liên quan đến đất đai, tài nguyên và thất thu từ gian lận kê khai thuế thông qua chuyển giá; đảm bảo phấn đấu tăng thu ngân sách nhà nước 7% so với dự toán đã được HĐND tỉnh thông qua và chỉ tiêu phấn đấu ngành thuế. Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì và phối hợp với các đơn vị liên quan rà soát lại quỹ đất mà trước đây do các cơ quan của tỉnh quản lý để đề xuất UBND tỉnh giao cho Trung tâm phát triển quỹ đất đưa ra đấu giá; chủ trì và phối hợp với các đơn vị liên quan tập trung thực hiện điều chỉnh giá đất kịp thời, phù hợp với từng thời điểm, tạo kích cầu cho các khách hàng hoặc nhà đầu tư bất động sản theo nguyên tắc thoả mãn cung cầu; rà soát, đề xuất UBND tỉnh ra quyết định thu hồi đối với những khu đất mà UBND tỉnh dự kiến thu hồi để thực hiện đấu thầu dự án, đấu giá quyền sử dụng đất hoặc giao đất nhằm thu hút dự án đầu tư trên địa bàn thành phố Quy Nhơn; phối hợp Sở Xây dựng thẩm định quyền sử dụng đất tại các đối tượng đang thuê nhà được mua nhà thuộc sở hữu nhà nước (SHNN) để tăng thu tiền sử dụng đất và thu tiền bán nhà thuộc SHNN; bên cạnh đó, chỉ đạo Trung tâm Phát triển quỹ đất cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án đầu tư kết cấu hạ tầng ở các khu dân cư mới để kịp tiến hành tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất trong năm 2011, tiến hành phối hợp với Hội đồng bán đấu giá quyền sử dụng đất trong trường hợp đặc biệt của tỉnh tiến hành các công tác chuẩn bị để tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất theo chủ trương của UBND tỉnh, đôn đốc thu nộp ngân sách tiền sử dụng đất các dự án đã thực hiện đấu giá hoặc giao đất; tổ chức đấu giá thu tiền sử dụng đất khu D3, khu 01 Ngô Mây (tỉnh đã thu hồi đất) để hoàn trả các khoản tạm ứng ngân sách đã bố trí trả lại tiền đất cho chủ đầu tư do bị thu hồi và tăng thu tiền sử dụng đất.

- Với tình hình dự kiến hụt thu ngân sách tỉnh thì việc điều hành chi ngân sách địa phương trong 3 tháng cuối năm 2011 rất khó khăn, chính vì vậy UBND tỉnh phải cương quyết không quyết định các khoản chi ngoài dự toán năm 2011 đã được HĐND tỉnh thông qua, trừ trường hợp các nội dung chi cấp bách thuộc lĩnh vực ANQP, phòng chống thiên tai, dịch bệnh. Đồng thời, giao Sở Tài chính điều hành chi năm 2011 theo dự toán đã được duyệt, trường hợp thu không đảm bảo dự toán thì kịp thời báo cáo, đề xuất UBND tỉnh trình HĐND tỉnh giảm dự toán các khoản đã bố trí trong dự toán đến 30/11/2011 mà không triển khai thực hiện, hết hoặc không có nhiệm vụ chi để điều chỉnh giảm dự toán chi tương ứng. Ngoài ra, thủ trưởng các sở, ban, đơn vị trực thuộc tỉnh và Chủ tịch UBND các huyện, thành phố phải bám sát dự toán được HĐND tỉnh và HĐND các huyện, thành phố giao để điều hành chi ngân sách chặt chẽ, hiệu quả đúng quy định và tiết kiệm. Sở Kế hoạch và Đầu tư và UBND các huyện, thành phố tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát các công trình, dự án đầu tư sử dụng vốn có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước theo tinh thần chỉ đạo tại Chỉ thị 01/CT-UBND ngày 28/2/2011 của UBND tỉnh, bảo đảm tuân thủ đúng các quy định về đầu tư, xây dựng và triển khai đúng tiến độ; tập trung vốn đầu tư cho các công trình, dự án hiệu quả, có khả năng hoàn thành, đưa vào sử dụng trong năm 2011; kiên quyết điều chuyển hoặc thu hồi vốn đầu tư đối với các công trình, dự án chậm triển khai, không hiệu quả; tăng cường công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật trong sử dụng vốn đầu tư của ngân sách nhà nước. Sở Tài chính phối hợp Kho bạc Nhà nước (KBNN) tăng cường kiểm tra, giám sát, thanh-kiểm tra, các khoản chi trong cân đối ngân sách nhà nước và các khoản chi được quản lý qua ngân sách nhà nước; đề xuất thực hiện các chế tài xử lý nghiêm minh các vi phạm pháp luật về sử dụng ngân sách nhà nước; KBNN các cấp thực hiện, thanh toán chi trả, cho rút vốn theo tiến độ và theo từng nguồn vốn; tăng cường công tác kiểm soát chi tiêu đối với các đơn vị sử dụng ngân sách; kiên quyết không chấp nhận thanh toán đối với các khoản chi không đúng quy định, tiêu chuẩn, chế độ và định mức chi tiêu; tăng cường công tác quản lý, nâng cao hiệu quả vốn đầu tư; tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong khâu thẩm tra phân bổ, kiểm soát thanh toán để tạo điều kiện cho các dự án giải ngân nhanh, yêu cầu KBNN sau khi nhận được kế hoạch phân bổ vốn đầu tư của UBND tỉnh, triển khai công tác kiểm soát thanh toán theo quy định; trường hợp dự án không đủ thủ tục đầu tư, KBNN không thanh toán, nếu đã tạm ứng hoặc thanh toán một phần thì khi thanh toán thực hiện thu hồi số vốn đã tạm ứng cho dự án đó; đồng thời, tăng cường công tác thu hồi tạm ứng của các dự án, công trình đã được bố trí vốn theo công văn số 2970/BTC-ĐT ngày 11/3/2010 của Bộ Tài chính về quản lý thanh toán vốn tạm ứng và kiểm soát thanh toán vốn đầu tư theo Thông tư số 86/2011/TT-BTC ngày 17/6/2011 quy định về quản lý, thanh toán vốn đầu tư và vốn sự nghiệp có tính chất đầu tư thuộc nguồn ngân sách nhà nước. UBND các huyện, thành phố chủ động sử dụng dự phòng ngân sách cấp mình để xử lý hậu quả thiên tai, dịch bệnh, chống hạn và các nhiệm vụ chi cấp bách phát sinh đột xuất. Trường hợp vượt quá khả năng ngân sách, kịp thời báo cáo về UBND tỉnh để chỉ đạo giải quyết, tránh tình trạng chậm trễ làm ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân; yêu cầu Chủ tịch UBND các huyện, thành phố trong phạm vi, chức năng nhiệm vụ được giao, chủ động sử dụng kinh phí tiết kiệm, hiệu quả; thực hiện nghiêm túc việc rút dự toán bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp trên theo quy định và phù hợp mục tiêu với tiến độ thực hiện chương trình dự án, không chiếm dụng vốn ngân sách cấp trên; chỉ đạo, kiểm tra, hướng dẫn các xã, phường, thị trấn thực hiện chi trả lương và phụ cấp cho cán bộ xã, phường, thị trấn và cán bộ thôn, bản, làng, khu vực kịp thời; riêng đối với nguồn kinh phí cấp bù thủy lợi phí cần phải kiểm tra, chỉ đạo thực hiện chặt chẽ, đúng quy định; tiếp tục chỉ đạo đẩy nhanh thực hiện việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng kinh phí ngân sách cho các cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn theo quy định của Chính phủ. 

Để đảm bảo các nhiệm vụ chi trong điều kiện nguồn thu ngân sách tỉnh năm 2011 khả năng bị hụt thu do khả năng ngoài thẩm quyền địa phương, ngoài việc tích cực đưa ra những giải pháp cho UBND tỉnh trong công tác điều hành ngân sách địa phương để bù hụt thu, Sở Tài chính sẽ có những nghiên cứu tham mưu cho UBND tỉnh kiến nghị Bộ Tài chính cấp bổ sung mục tiêu bù hụt thu hoặc cho địa phương ứng trước 120 tỷ đồng dự toán năm 2012 vào tháng 12/2011 để đảm bảo các nhiệm vụ chi  đã được bố trí trong dự toán mà không thể cắt giảm được, nhất là đảm bảo trả nợ các khoản vay, tạm ứng của ngân sách đến hạn đã được bố trí trong dự toán; trường hợp đến tháng 12/2011 thu không đạt thì báo cáo Bộ Tài chính xin gia hạn tương ứng khoản nợ tạm ứng tồn ngân KBNN; ngoài ra, một giải pháp trước mắt để giảm bớt áp lực chi ngân sách địa phương trong 3 tháng cuối năm là việc quản lý khoản tiết kiệm 10% chi thường xuyên của 9 tháng còn lại trong dự toán 2011 để thực hiện Nghị quyết 11/NQ-CP ngày 24/2/2011 của Chính phủ về những giải pháp chủ yếu để tập trung kiềm chế lạm phát theo hướng dẫn của Bộ Tài chính; theo đó tổng kinh phi tiết kiệm địa phương theo hướng dẫn là 32.605 triệu đồng, trong đó các đơn vị khối tỉnh là 11.651 triệu đồng, khối huyện thành phố là 20.954 triệu đồng. Trong điều kiện nguồn thu ngân sách địa phương gặp khó khăn do hụt thu ngân sách thì trước mắt Sở Tài chính sẽ đề nghị Bộ Tài chính cho phép địa phương sử dụng nguồn tiết kiệm này để đảm bảo chi cho các nội dung theo dự toán mà HĐND tỉnh đã giao./.